Eind november 2021 heeft de gemeente Nijmegen twee erfgoedaanjagers aangesteld: Mijke Pol en Marit Veeneman. De komende twee jaar gaan zij met het cultuurhistorisch veld een sterke impuls geven aan de samenwerking tussen erfgoedpartners, de culturele sector en de vrijetijdssector. 

Nijmegen heeft als oudste stad van Nederland een grote hoeveelheid enthousiaste organisaties en instellingen, die zich specifiek met delen van de zeer rijke geschiedenis van de stad bezighouden. De diversiteit van deze organisaties is groot, van professioneel met grote budgetten, tot klein met uitsluitend vrijwilligers en weinig geld. Juist de inzet van de vele vrijwilligers zorgt er dag in, dag uit voor dat de cultuurhistorie levend wordt gehouden.

In de Erfgoedstrategie, in 2020 geschreven door Mirjam Blott in opdracht van de gemeente Nijmegen, luidt een van de conclusies dat het aanbod weliswaar rijk en wijds is, maar ook versnipperd. Een van de adviezen is dan ook dat met de aanstelling van een erfgoedaanjager  – het zijn er nu twee geworden – vanuit een onafhankelijke positie impulsen te geven aan:

1- het aanvullen van de lokale historische canon met verhalen die de Nijmeegse en Gelderse identiteit mede hebben gevormd;

2- het versterken en verbinden van de kennis, expertise en aanbod van musea en erfgoedpartners;

3- het aantrekken van publiek om het programma-aanbod op een uitdagende en interactieve manier te delen. 

Zij brengen programmering op gang, verbinden initiatieven en sectoren.

Op de ledenvergadering van het CPRN van 6 december 2021 hebben Mijke Pol en Marit Veeneman zich voorgesteld. Hoewel nog maar net aangesteld geven zij in grote lijnen aan hoe zij denken te gaan werken. Zij stellen voor dat de betrokken organisaties uit het erfgoedveld, de horeca/toerisme en kunst & cultuur in het begin van 2022 elkaar opzoeken tijdens ‘pitch’-momenten om te kijken in welke concrete projecten kan worden samengewerkt. Uit het resultaat van die bijeenkomsten volgt een jaaragenda van activiteiten, die in oktober zullen leiden tot een groots Erfgoedfestival Nijmegen, waaraan ook landelijk aandacht zal worden besteed. 

Op 27 juli 2021 heeft het Werelderfgoedcomité van de UNESCO de Neder-Germaanse Limes de status van werelderfgoed toegekend. Het is, zo schrijft Erfgoed Gelderland, een wereldwijde erkenning van de unieke en universele waarde van ons deel van de Limes, vertegenwoordigd door in totaal 19 archeologische vindplaatsen uit de Romeinse tijd, verspreid over de provincies Gelderland, Utrecht en Zuid-Holland.Die erkenning kwam er uiteraard niet zomaar, het is het resultaat van een jarenlange samenwerking tussen de Nederlandse provincies (Romeinse Limes Nederland) en de Duitse deelstaten waarin de Limes van de Romeinse provincie Neder-Germanië is gelegen. Er is een streng selectieproces dat bijna 10 jaar heeft geduurd. Wij zijn overigens niet de enigen die met deze status bezig zijn: de Muur van Hadrianus en de Boven-Germaanse Limes zijn al eerder tot werelderfgoed verklaard, andere delen zijn ermee bezig.

Wat betekent deze status nu eigenlijk?
Wat wil dat nu eigenlijk zeggen, die status van werelderfgoed? Naast een internationaal teken van erkenning en waardering, is het ook een manier om erfgoed veilig te stellen voor toekomstige generaties. En daarnaast is het goed voor toerisme en de economie. Een plek op de lijst betekent ook een instandhoudingsplicht. Nederland moet iedere zes jaar rapporteren over hoe het Werelderfgoedverdrag is uitgevoerd. En willen we iets veranderen, dan moet er eerst goedkeuring gevraagd worden. Komt er met de status ook een schip met geld van de Unesco? Dat dan weer niet. Rijksmonumenten die onderdeel uitmaken van de een Nederlands werelderfgoed en geen woonhuis zijn, komen – met voorrang – in aanmerking voor instandhoudingssubsidie. Voor het overige blijven provincie en gemeente verantwoordelijk voor de instandhouding van het werelderfgoed en vooral ook het zichtbaar maken ervan.

En wat betekent het voor Nijmegen?
In totaal hebben in Gelderland acht terreinen die iets met de Limes te maken hebben de werelderfgoedstatus gekregen:
– Arnhem, Castellumterrein
– Zevenaar (Bijlandse Waard), verspoeld Castellum
– Nijmegen (Hunerberg), Castraterrein
– Nijmegen (Valkhof), Castellumterrein
– Nijmegen/Berg en Dal (Kops Plateau), Castellumterrein
– Berg en Dal/Nijmegen, Aquaduct
– Elst, Tempel
– Berg en Dal (De Holdeurn), Pannenbakkerij
Daarvan bevinden zich er dus zes in Nijmegen en omstreken. Wat doen we daar in Nijmegen mee? Want dat is natuurlijk de hamvraag. De (Limes)vlag hangt uit, maar wat gaan we er verder van merken? In 2022 wordt in Museum Het Valkhof een tentoonstelling geopend over de Romeinse Limes met de belangrijkste vondsten uit Nijmegen en omgeving. Museumpark Oriëntalis pakt het thema Romeinen op. 

Wat doet de gemeente Nijmegen? 
De gemeente subsidieert mede een bijzonder hoogleraar Geschiedenis van Nijmegen, met bijzondere aandacht voor de Romeinse Tijd en de Romeinse Limes. Hiertoe is op 17 september Stephan Mols benoemd. En verder? Volgend jaar komt er een groot congres. Met de vraag hoe we mensen enthousiast krijgen voor de limes. 
Hoeveel geld de gemeente gaat steken in het Limes-verhaal is moeilijk concreet vast te stellen. En hoeveel er overblijft als de vlaggen en de hoogleraar betaald zijn, nog lastiger. Mijn hoop is dat er geпnvesteerd wordt in duurzame visualisaties, laagdrempelig, op vele locaties, die voor alle inwoners en bezoekers van Nijmegen datgene zichtbaar en begrijpelijk maken wat niet meer te zien is.

Pauline de Weijer